COLUMN: Failed state
16/01/2021 14:00
-
Ganga
Je hebt failed states en dan heb je Nederland. Al enige maanden volg ik ‘de toeslagenaffaire’ in Nederland. Het was continu slikken: duizenden mensen die onterecht door de belastingen werden weggezet als fraudeurs en die tientallen duizenden euro’s terug moesten betalen en nergens terecht konden met hun klachten. Nergens. Niet bij de belastingdienst, niet bij de rechter.
Er zijn mensen tot wanhoop gedreven, omdat ze voldeden aan een
'profiel' waardoor er extra op ze gelet moest worden; ze bezaten
bijvoorbeeld een dubbele nationaliteit. Dat extra paspoort kon
maken dat, als je één regel verkeerd invulde of een handtekening
vergat bij het aanvragen van je toelage voor kinderopvang, je in
een soort kafkaëske angstaanjagende wirwar van bureaucratische
regels terechtkwam, waarbij er zelfs opdrachten schijnen te zijn
gegeven om de slachtoffers niet te vertellen dat ze op een speciale
lijst stonden en dat ze daarom zoveel problemen hadden. Met andere
woorden: de slachtoffers wisten ook niet precies waarom ze in de
problemen waren.
Ik geef hier slechts een superkorte samenvatting. Elke keer als
er weer wat nieuws naar buiten kwam over, hoe lang, hoe diep deze
verschrikking was en duurde kon ik slechts denken aan minister Stef
Blok - de man die Suriname een 'failed state' noemde. 'Kijk naar
jezelves', wilde ik alsnog hem toeroepen.
Uit het onderzoeksrapport dat vorige week uitkwam is de schuld
bij alle spelers gelegd: de ambtenarij, de regering, het parlement,
de rechtspraak. Laat dat doordringen. De slachtoffers konden
nergens terecht - nergens. Het parlement had, om politiek te
scoren, een wet gemaakt die onuitvoerbaar was, die geen ruimte liet
voor particuliere menselijke omstandigheden. De overheid ging ermee
stoeien en de ambtenaren zagen het blijkbaar als hun primaire taak
om zoveel mogelijk fraudeurs te pakken. De rechter volgde de
onmenselijke wet, want 'wet is wet', zoals sommigen ook bij ons
zeggen.
En, toen eenmaal de beerput open ging en er vragen werden
gesteld kregen de verantwoordelijken geheugenverlies, en werd het
parlement onjuist of onvolledig door de regering geïnformeerd.
Intussen hadden mensen van vlees en bloed hun huis verloren, waren
er echtscheidingen, zijn slachtoffers werkloos geworden door de
stress, moesten ze hun toekomstplannen weggooien en liepen ze rond
met het stigma van fraudeur. Verschrikkelijk, klonk het enige weken
geleden, de staat zal de slachtoffers compenseren. Dertigduizend
euro's is ze toegezegd, in eerste instantie.
Daarmee geef je ze niet die verloren jaren terug, maar het is
een begin. Zou je denken, hè? Want, wie staat als eerste in de rij
om het geld op te eisen? De Nederlandse belastingdienst. Want de
slachtoffers hebben een belastingschuld, en die moet als eerste
worden afgelost. Dan mogen de andere schuldeisers hun geld gaan
opeisen. Schulden die de mensen veelal moesten maken door het
onterecht moeten terugbetalen van toeslagen aan onder meer
diezelfde belastingdienst.
Dat een land zo met zijn kwetsbare burgers omgaat - een land dat
zich voorstaat op zijn reputatie voor mensenrechten, als
rechtsstaat, als democratie, als baken van weldenkendheid en
beschaafdheid (nou ja, ik overdrijf). Wat doe je als de staat je
niet beschermt tegen onrecht, maar zelf de schuldige is die jou
onrecht aandoet? Hoe noem je zo een land ook weer? Even Stef Blok
bellen.
En toch. Voor we met zijn allen met leedvermaak die
bakra's toeschreeuwen: 'kijk naar jezelves', laten we dit
wel even bedenken. Inderdaad, de Nederlandse staat heeft gefaald.
Maar aan de andere kant was het systeem sterk genoeg om enigszins
zelfcorrigerend op te treden. Veels te laat, maar toch. Er is
onafhankelijk onderzoek gekomen en het rapport is voor iedereen te
vinden. Er zijn conclusies getrokken. Er zijn politieke
consequenties geweest - ook al lijkt de glibberigheid van Rutte ook
nu hem te redden van hele harde gevolgen in de volgende
verkiezing.
Maar de grootste winst is misschien dit. Er is een nieuwe,
stevige roep om meer transparante en dienstbare politiek. En Rutte
geeft alvast aan: vanaf nu worden de interne beraadslagingen over
kabinetsbesluiten openbaar. Onze president gaat binnenkort op
bezoek bij Rutte. Hoe mooi zou het zijn als hij deze inzichten
meeneemt voor ons, en ze meteen in de praktijk brengt. Makkok,
makkok, makokketje.
gangadwt@gmail.com
Gerelateerde artikelen